تعامل فقه و زیستفناوری تمدن مؤمنانه و پیشرفته ایجاد میکند
تاریخ انتشار: ۱۱ اسفند ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۸۶۳۸۵۱
آیتالله علیاکبر رشاد؛ رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و استاد حوزه علمیه تهران، شامگاه ۹ اسفند در نشست علمی «فقه و زیستفناوری» با اشاره به رابطه میان فقه و زیستفناوری، گفت: گاهی با این رویکرد به نسبت بین این دو توجه میکنیم که هر دو به مثابه دانش مورد توجه قرار بگیرند یعنی ما دو علم را با هم مقایسه میکنیم؛ گاهی هم این دو را به مثابه دو عنصر از عناصر تمدنساز لحاظ میکنیم، بنابراین در تلقی دوم از آن جهت که نوعی معرفت و دانش و علم هستند سخن نمیگوییم بلکه به مثابه فرایند و سازوکارهایی هستند که براساس توسعه و تحقق آنها در حیات انسان، تمدن خاصی را ایجاد میکنند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
رشاد با بیان اینکه باید برای هر دو رویکرد مبانی ما روشن باشد، اظهار کرد: براساس این رویکرد ابتدا باید تعریف خود را از علم و دانش مشخص کنیم تا نسبت میان فقه و زیستفناوری را بسنجیم؛ از نظر بنده هر علمی دارای ۵ مؤلفه است؛ البته برخی گفتهاند انسجام درونی انبوهی از قضایا که از روش واحد استفاده کنند و دارای غایت و تمایز بیرونی باشند علم خواهد بود؛ برخی هم معتقدند که تمایز دانشها به مسائل آن علم برمیگردد. از نظر ما ۵ مؤلفه لازم است تا علمی شکل بگیرد؛ اول پیشفرضها و پیشانگارهها که خارج از خود علم هستند، مثلا دانش فیزیک یکسری پیشفرض دارد که خود این پیشفرضها فلسفه علم فیزیک را شکل میدهند و هیچ دانشی فاقد پیشفرض نیست؛ مؤلفه دوم داشتن موضوع است یعنی علم نمیتواند محقق شود ولی موضوع نداشته باشد؛ مثلا موضوع علم پزشکی، فعل و انفعالات مرتبط با بدن است یا موضوع دستور زبان فارسی، قواعد است.
رئیس شورای سیاستگذاری حوزههای علمیه تهران با بیان اینکه این نظر بنده که هر علمی حتما باید موضوع داشته باشد مخالفانی هم دارد از جمله اینکه امام خمینی معتقدند که علم لزوما موضوع ندارد، گفت: مؤلفه دیگری که هر علمی از آن برخوردار است انبوهی از مسائل است و نمیتوان گفت علمی داریم ولی مسائل ندارد. مؤلفه دیگر هم روش علم و منطق و متدلوژی آن است و مؤلفه پنجم هم غایت و کارکردهای هر علم است مثلا غایت دانش پزشکی رفع آسیب بدن و معالجه بیماری است و غایت علم منطق هم ارائه روش برای درست فهمیدن است.
رشاد با بیان اینکه این دو دانش در مبانی یکسان نیستند ولی ممکن است پارهای از مسائل زیستفناوری مبنا برای فقه قرار بگیرد، تصریح کرد: مثلا ما بخواهیم یک مسئلهای را در فقه فهم کنیم به علوم مختلف مانند علوم انسانی نیاز داریم مثلا اگر از فقیه بخواهد حکم سلولهای بنیادی را مشخص کند این دانش زیستفناوری است که باید به فقیه بگوید سلول بنیادی چیست و چگونه پدید میآید تا او بتواند حکمی بدهد، کما اینکه عکس این مسئله هم ممکن است مطرح شود یعنی زیست فناوری هم در برخی مسائل میتواند از فقه کمک بگیرد. مثلا جمعیتی از مؤمنان با یک مسئلهای مواجه هستند و چه بسا حکم آن مشخص شده است ولی ما با دادههای زیست فناورانه میتوانیم راههای مختلفی برای مواجهه با آن بیابیم و اگر حکمی حرمت دارد طوری رفتار کنیم که حکم تغییر کند.
رئیس و مؤسس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه قلمرو زیستفناوری موجود عالم ملک است و نه ملکوت، افزود: زیستفناروی برای کمک کردن به بهبود زندگی انسانها ایجاد شده است و میخواهد فارغ از حرمت و حلیت تولید مواد و خوراکی مورد نیاز انسان را فراهم و کمبود مواد غذایی را جبران کند و فقه درصدد بیان این است که کدام مواد غذایی میتواند مفید برای ملک و ملکوت انسان باشد؛ البته چنانچه گفته شد این دو دانش به لحاظ مبانی چندان یکسان نیستند.
تمدن بدون دین ممکن نیستاستاد درس خارج حوزه علمیه تهران با اشاره به رویکرد دوم به فقه و زیستفناوری یعنی اینکه این دو را به مثابه دو عنصر تمدنساز ببینیم، ادامه داد: در این زمینه چند پیشفرض تمدنی را باید بگوییم تا بتوانیم داد و ستد بین این دو دانش را از این منظر بررسی کنیم؛ تمدن از مؤلفههایی درست میشود؛ اولین مؤلفه، دین است؛ اصولا امکان ندارد تمدنی خلق شود که در آن دین نقشآفرینی نداشته باشد؛ این مسئله را تنها کسانی مطرح نمیکنند که مؤمن باشند بلکه فلاسفه تمدن و تمدنپژوهان عموما قائل به این مسئله هستند البته مراد از دین صرفا ادیان ابراهیمی نیست بلکه دین به معنای عام مدنظر است و مثلا گاهی کسی مانند کنفسیوس یکسری عقایدی را به نام دین مطرح میکند و گاهی هم واقعا پای یک دین توحیدی و ابراهیمی در کار است. یا بودیسم یکسری باورهایی را مطرح میکند یا مسیحیت که امروزه گفته میشود تمدن کنونی زاده مسیحیت است و وبر از جمله افراد باورمند به این مسئله است.
استاد حوزه تهران با بیان اینکه اندیشه، علم و فناوری از دیگر مؤلفههای یک تمدن است، یعنی ممکن نیست که تمدنی باشد و علومی نداشته باشد، اظهار کرد: نیست تمدنی که فاقد فناروی باشد؛ مؤلفه دیگر هم قانون و نظامات است و هر تمدنی متشکل از بستهای از الزامات و قوانین است؛ گاهی برخی افراد برخی از این مؤلفات را به تنهایی عامل تمدن میدانند مثلا امروزه نحوه حکمرانی را مؤلفه محوری تمدن میدانند؛ مؤلفه دیگر تمدن هم ثروت است یعنی تمدن بدون تولید ثروت ممکن نیست و مؤلفه دیگر هم قدرت و اقتدار است و نمیتواند تمدنی ایجاد شود ولی قدرت نداشته باشد.
رشاد با بیان اینکه عنصر دیگر در تمدن هم مسئله فرهنگ است، افزود: تمدنپژوهان برای فرهنگ جایگاه بالایی قائل هستند و برخی معتقدند که تمدن، وجه سخت و فرهنگ وجه نرم است وگرنه این دو هر کدام یک رو از یک واقعیت هستند، البته بنده این نگاه را قبول ندارم زیرا این افراد تصور میکنند تمدن یعنی تکنولوژی در حالی که تمدن فقط تکنولوژی نیست بلکه امروزه مثلا آمریکا فرهنگ، تمدن و سبک زندگی خود را حتی بر غرب تحمیل میکند در حالی که حاضر نیست تکنولوژی خود را در اختیار دیگران قرار دهد. الان تواما ایران را تحریم میکنند و اجازه نمیدهند حتی خود ما تولیدکننده تکنولوژی باشیم در عین حال قصد دارند تمدن و فرهنگشان را بر ما مسلط کنند.
جوهره تمدن، سبک زندگی استوی با بیان اینکه سبک زندگی، جوهره تمدن است، اظهار کرد: غرب حاضر است تمدن و فرهنگ خود را به ما بدهد و تحمیل کند ولی حتی در صورت جنگ هم حاضر نیستند تکنولوژی به کشور ما بدهند؛ بارها علیه صنایع هستهای اقدام کردهاند ولی حاضر نیستند کمکی در پیشرفت هستهای به ما بکنند.
رشاد ادامه داد: اگر سبک زندگی، جوهر تمدن است باید ببینیم فقه چه نسبتی با زیستفناوری دارد؛ نقش اصلی فقه در حیات یک انسان و جامعه آن است که سبک زندگی خاصی را بر اساس شریعت به آحاد جامعه پیشنهاد و سبک زندگی مؤمنانه را ایجاد میکند؛ بنابراین تمدن اسلامی، در حقیقت تمدن مبتنی بر شریعت است و شریعت هم با برداشتی که اکثریت مسلمین داشتند همین فقه اهل سنت بوده است و به تعبیری تمدن اسلامی، فقهبنیاد بوده گرچه این بنیاد مبتنی بر رویکرد اشعری بوده و هست زیرا عقلگرایان زودهنگام غروب کردند و متاسفانه امروز هم اکثریت مسلمین اشعریمسلک هستند و معتزله از بین رفته است.
استاد حوزه علمیه تهران بیان کرد: برخی تصور میکنند فقه میتواند مانع مطالعات زیستفناورانه باشد ولی بنده موافق نیستم ضمن اینکه حتی با کسانی که میگویند زیستفناوری در حوزه اخلاق و فقه اشکال ایجاد میکند هم نیستم و معتقدم فقه میتواند با دستوراتی که ارائه میدهد باعث شود تا افراد هم مؤمنانه و هم پیشرفته زیست کنند. در نتیجه در یک فرایند داد و ستدی میان فقه و زیستفناوری، کاملا میتوان یک تمدن مؤمنانه را شکل داد. حاصل عرض بنده این است که فقه و زیستفناوری در تعامل با هم میتوانند تمدن جدیدی مبتنی بر پیشرفت و ایمان ایجاد کنند و هیچ تزاحم و تعارضی بین این دو نیست گرچه مانند هر امر دیگری فقه ضوابطی را ایجاد میکند که سبب تفاوت بین زیستفناوری در نقاط مختلف دنیا میتواند بشود.
وی تاکید کرد: ما با تشکیل ستادهای دانشهای پیشرفته ذیل معاونت ریاست جمهوری خوشبختانه در نوع این حوزهها از جمله زیستفناوری حتی از آمریکا و چین جلوتر هستیم و از جمله دلایل آن هم فتوای پیشرفته حضرت آقا و سایر مراجع و علما است. در بسیاری از کشورهای مسیحینشین مشکلات زیادی در این عرصه دارند و محدودکننده برای آنان بوده است.
منبع: ایکنا (خبرگزاری بینالمللی قرآن)منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: حوزه علمیه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی فقه و زیست فناوری علمیه تهران مؤلفه دیگر سبک زندگی پیش فرض
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۸۶۳۸۵۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
حمایت ستاد توسعه فناوریهای مواد و ساخت پیشرفته از طرحهای شیرینسازی آب و مدیریت پسابهای صنعتی
دبیر ستاد فناوریهای مواد و ساخت پیشرفته معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاستجمهوری در بازدید از شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان بر حمایت از شرکتهای فناور این شهرک در حوزه مواد و ساخت تأکید کرد.
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، مصطفی میلانی با اشاره به ظرفیت بالای اصفهان در زمینه مواد و ساخت، نقش ستادهای معاونت علمی به ویژه ستاد مواد را حمایت از فناوریهای اولویتدار کشور عنوان کرد و گفت: تجاریسازی، تأمین مالی، ارتباط سازی بین شرکتها با ارگانهای دولتی و اطلاع رسانی دستاوردهای فناوری از جمله اقدامات ستاد در جهت توسعه فناوریهای حوزه مواد و ساخت است.
دبیر ستاد فناوریهای مواد و ساخت پیشرفته معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری به برگزاری نشستهای نخبگانی و استفاده از ظرفیتها و پیشنهادهای فعالان این حوزه اشاره کرد و خاطرنشان کرد: ستاد مواد آمادگی دارد تا با برگزاری جلسات و رویدادهای تخصصی، در راستای رفع مشکلات شرکتهای فناور و دانش بنیان شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان گام بردارد.
تأکید بر اهمیت شیرینسازی آب و توسعه سرامیکهای پیشرفته
دبیر ستاد فناوریهای مواد و ساخت پیشرفته، شیرین سازی آب و مدیریت پسابهای صنعتی، توسعه سرامیکهای پیشرفته، تکمیل زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی و جلوگیری از خامفروشی را از جمله اولویتهای ستاد برشمرد.
میلانی تصریح کرد: با توجه به خشکسالیهای اخیر، فناوریهای شیرینسازی آب از اهمیت بالایی برخوردار هستند و ستاد مواد آماده است تا از طرحهای فناورانه در این زمینه حمایت کند.
همچنین وی بر آمادگی ستاد برای تسهیل فرآیند تأمین مالی، ضمانت قراردادها و پذیرش ریسک فناوریهای نوین تأکید کرد و خواستار همکاری شرکتهای دانشبنیان شهرک برای توسعه فناوریهای مواد و ساخت شد.
اصفهان، قطب توسعه فناوریهای مواد و ساخت کشور
وی در ادامه با اشاره به حضور شرکتها و مراکز فناور متعدد در اصفهان گفت: استان اصفهان به لحاظ زیرساختهای صنعتی و تحقیقاتی و ظرفیت نیروی انسانی متخصص، یکی از قطبهای اصلی کشور در حوزه فناوریهای مواد و ساخت محسوب میشود.
میلانی افزود: شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان به عنوان یکی از موفقترین مراکز رشد و پارکهای فناوری کشور، نقش مهمی در توسعه فناوریهای پیشرفته مواد و ساخت ایفا میکند و ستاد مواد آمادگی دارد تا با حمایت از شرکتهای مستقر در این شهرک، زمینه تجاریسازی دستاوردهای فناورانه آنها را فراهم آورد.
لزوم توجه به مدیریت پسماندها و پسابهای صنعتی
دبیر ستاد توسعه فناوریهای مواد و ساخت پیشرفته با تأکید بر اهمیت مدیریت پسماندها و پسابهای صنعتی گفت: با توجه به تعدد صنایع مادر همچون فولاد، پتروشیمی و نیروگاهها در اصفهان، لازم است تا فناوریهای مربوط به مدیریت، تصفیه و بازیافت پسماندها و پسابهای صنعتی در اولویت قرار گیرد.
به گفته او، ستاد مواد علاوه بر حمایتهای مالی، آماده است تا با برقراری ارتباط میان شرکتهای دانشبنیان و صنایع، زمینه تجاریسازی و اجرای طرحهای فناورانه در حوزه مدیریت پسماند را تسهیل کند.
میلانی در پایان بر لزوم تقویت زیستبوم نوآوری و فناوری در استان اصفهان تأکید کرد و مشارکت همه دستگاهها و سازمانهای متولی را در این زمینه خواستار شد.